نقدی بر مداخله شهرداری رشت در پروژه های بازآفرینی

یکی از مسائل مهمی که  امروزه توجه برنامه ریزان و مدیریت شهری را به خود جلب کرده فرسودگی و از رونق افتادن هسته اصلی و تاریخی شهرها می‎باشد؛ بطوری که با گذشت زمان فرسودگی بیش از پیش بناها و تاسیسات شهری د رهسته مرکزی ؛ به بروز مشکلات زیست محیطی  و بهداشتی و ناهنجاری های اجتماعی و و ازرکود اقتصادی منجر شده است.
ساختار محدوده فعلی میدان مرکزی شهر رشت یا همان میدان شهرداری برای بار اول در اوایل سده حاضر با الگو برداری از اصول شهرسازی مدرن  و باتوجه به  ورود خودرو و توسعه راههای  شهری ، بدون توجه به ساختارارگانیک شکل یافته در طول سده ها ؛  دچار تغییرات اساسی و بنیادین شد و سازمان محلات ازهم پاشیده شد،
مهمترین این تغییرات کالبدی در فضای شهر عبارت بودند از احداث میدان شهرداری رشت؛ بعنوان هسته اصلی اداری سیاسی اقتصادی شهر و ساخت خیابان های شعاعی و اتصال آنها  به ۴ سوی شهر و احداث بناهایی به سبک بناهای اروپایی در جداره  میدان و خیابان های تازه ساخته شده.
جدا از تغییراتی که  این مداخله در کالبد شهر،بوجود آورد؛ و شهر را وارد یک دوه جدید همزمان با ورود خودرو میکرد؛  عمق تاثیر  این تغییرات فیزیکی-کالبدی هیچ گاه فراتر از  جداره  میدان و مسیرهای چهارگانه  سعدی –شریعتی-بیستون و امام ؛ نبود!
در طول  این ۱۰۰ سال هیچ زمانی  شاهد برنامه ریزی  و اراده ای  برای باززنده سازی تکه هایی ازبافت تاریخی که بوسیله خیابانهای احداث شده بمانند جزایز  ازهم جدا شده  بودند  نبودیم؛ به همین  خاطر مشکلات  در گذر  سالیان دراز ؛پیچیده و پیچیده تر و انباشته شد؛ هیچ گاه مطالعات آسیب شناسی در نوسازی بافت قدیم رشت صورت نگرفت؛
هیچ بنا، هیچ گذر؛ و هیچ تغییری نباید پیش از آنکه برنامه ای برای آن وجود داشته باشد دچار تغییرات بنیادی میشد؛ چون نه تنها سبب کاهش آسیبهای کالبدی و اجتماعی و اقتصادی  و زیست محیطی  نمیشود بلکه باعث تشدید معضلات پیشین و بروز مشکلات نو نیز خواهد شد؛ که متاسفانه  به این موضوع توجهی نشد .در تازه ترین تغییرات و بعبارتی دومین مداخله که در بافت مرکزی  شهر رشت پس از گذشت ده دهه  از اولین تغییرات صورت گرفت؛ ما شاهد این بودیم که برعکس تغییرات اوایل قرن  که  یکی از عمده ترین دلایل آن ورود خودرو به  شهر بود اینبار بنظر، با هدف اولویت بخشی  به انسان بعنوان اصلی ترین عامل در شهر که  برای سالیان دراز در طراحی و برنامه ریزی شهری(هرچند مقطعی و ناقص و پروژه ای)  به فراموشی سپرده شده بود ؛ شاهد جایگزینی پیاده راه ها بجای مسیرهای سواره  و اولویت انسان برخودرو شدیم؛
متاسفانه همانند  ۱۰۰ سال پیش بدون در نظر گرفتن جمیع شرایط  بصورت تحکم امیز و دیکتاتورانه و بدون مطالعات و اسیب شناسی های لازم  دست به مداخله در بافت مرکزی شهر زده شد؛ که این مداخلات میتواند سبب بالارفتن هزینه های اجتماعی و اقتصادی و ایجاد تنش  در شهر شود؛ این گسستگی یکباره در هسته مرکزی شهر رشت؛ نظم ارگانیکی که در طی ۱۰۰ سال شکل گرفته بود را به یکباره ازهم درید؛ که این موضع  میتواند به مشکلات کالبدی –فیزیکی ؛ اجتماعی و اقتصادی  بیانجامد؛  که هماهنطور که شاهدیم موجب تنشها و چالشهای اجتماعی و اقتصادی   در ماههای اخیر شد؛
اما رویکرد نوین در بازآفرینی و باززنده سازی و هویت بخشی به بافت های تاریخی و مرکزی  ؛رویکرد مبتنی بر مشارکت شهروندان و جامعه  و متخصصین و گروههای اجتماعی است؛  بادرگیر کردن و مشارکت دادن رشتواندان در فرآیند تهیه طرحهای و اجرای آن که اساسا این طرح ها ی بازآفرینی برای خود این مردم اجرا میشود میتوان براساس شناختی که از نیازها  و منافع و اولویت های مردم رشت بدست می آید دست به تهیه طرح و اجرای آن زد ؛امری که در پیاده راه سازی ها و پروژه ها ی بازآفرینی صورت گرفته  پس از آن در شهر رشت  بهیچ  وجه مشاهده نمی‌کنیم!
در نوسازی و بازآفرینی شهر رشت نقش  مشارکتی شهروندان و مشاوره های متخصصین علوم شهری مرتبط ، متاسفانه  دارای کمترین جایگاه می‌باشد ؛ اتفاقی که در رشت می افتد تغییرات پروژه محور و دستوری از  بالا به پایین است نه توسعه  ای از پایین به بالا!
نیت این عمل که به علت فرسودگی بافت مرکزی رشت دست به مداخله برای باززنده سازی و پویایی بخشیدن به  هسته مرکزی بزنیم  سیاست درست و رایجی در همه شهرهاست، اما باروش های اقتدار گرایانه و برخورد قهری و بدون مشارکت شهروندان؛ علاوه براینکه پس از صرف هزینه های بسیار زیاد ؛ دچار اسیب های جدی برکالبد و ساختار هسته مرکزی شهر خواهیم شد؛شاهد خسارت های مالی به ساکنینی که تحت تاثیر مستقیم پروژه و به تبع ان تنش ها و اعتراض های اجتماعی درشهر خواهیم شد ؛ طرح را هم دچار شکست زود هنگام خواهد ساخت.
برای جلوگیری از شکست طرح، و پیشگیری از افزایش مقاومت و ایستادگی شهروندان در مقابل طرح، بنابه گواه تمام کارشناسان و دلسوزان  شهر رشت که بطور مداوم و مواکد ؛ مشارکت مردم  و مشاوره با صاحبنظران را ضروری ترین اصل برای رسیدن به هرآنچه اهداف پروژه است می‌دانند ؛ بهتر است مدیریت شهری بجای رفتار اقتدارگرایانه و تصمیمات خلق الساعه ؛  باهدایت  و برنامه ریزی و سازماندهی کردن مجموع و برایند نیازهای شهروندان و ذینفعان و لحاظ کردن مشاوره های متخصصین و عقلای  شهر؛ در جهت توسعه پایدار و بهبود شرایط زیستن در شهر رشت گام بردارد.

فرهاد علیپور – کارشناس جغرافیا و برنامه ریزی شهری

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.