سرنوشت خانه‌ای قدیمی در رشت که دیگر وجود ندارد
بنای تاریخی «خانه مقیمی» واقع در خیابان حاجی آباد روبروی بیت مرحوم آیت الله احسانبخش در سالهای پیش از انقلاب توسط دفتر فنی گیلان وزارت فرهنگ هنر مورد بررسی قرار گرفته و توسط شورای فنی حفاظت آثار باستانی مطرح و ثبت آن در فهرست آثار ملی ایران مورد تصویب قرار گرفت.
به کمک چند تن از دوستانم، به پرونده‌ای دسترسی پیدا کردم که سالها خاک می‌خورد، یقیناً موارد مشابه بسیار بسیار زیادی وجود دارند که به علت نداشتن اطلاعات مستند و مکتوب کافی، و صرفاً دسترسی به اطلاعات شفاهی نمی‌توان بطورهمه جانبه به آنها پرداخت اما چه خوب است که به سرنوشت تمام بناهای تاریخی شهر رشت بپردازیم و این کار مسلماً به باز زنده سازی و بازآفرینی شهر تاریخی رشت کمک خواهد کرد؛ به هرحال می‌توانیم امیدوار باشیم در آینده اراده و خواست شهروندان بر بازگشت هویت بافت قدیم شود وگرنه با حلوا حلوا کردن و طرحهای غیراصولی دهان کسی شیرین و بافت تاریخی بازآفرینی نخواهد شد.
بنای تاریخی «خانه مقیمی» واقع در خیابان حاجی آباد روبروی بیت مرحوم آیت الله احسانبخش در سالهای پیش از انقلاب توسط دفتر فنی گیلان وزارت فرهنگ هنر مورد بررسی قرار گرفته و توسط شورای فنی حفاظت آثار باستانی مطرح و ثبت آن در فهرست آثار ملی ایران مورد تصویب قرار گرفت.
ساختمان قدیمی سید علی مقیمی یکی از بناهای منحصربفرد و با ارزش شهر رشت بود که در خیابان حاجی آباد قرار داشت، تاریخ و قدمت بنا به ۱۵۰ سال پیش و اواسط دوره قاجار برمی‌گردد قسمت اندرونی این خانه شامل دوشاه نشین بود؛ برسراسر طاق بنا و بالای هلال طاقچه‌ها و برطرفین طاقچه‌ها و رف‌ها؛ گچبری های ظریفی ایجاد شده است. بالای درهای ورودی شاه نشین؛ خفنگ های هلالی با آلات ظریف و شیشه‌ای رنگین بکار برده بودند.
این ساختمان دارای ۱۱۰۰ متر مربع به خاطر ویژگی‌های منحصر به فرد معماری گیلان در تاریخ ۲۲/۶/۱۳۵۶ به شماره ۱۵۰۷/۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده بود و سپس به موجب رأی شماره ۷۰۳ مورخ ۵/۹/۶۳ شعبه دوم دیوان عدالت اداری از فهرست آثار باستانی خارج شد که متاسفانه پس از رأی دادگاه مالک مبادرت به تخریب اثرکرده و تقاضای احداث پاساژ بجای آن نمود.
گزارش اولیه از تخریب دلیل عدم اجازه برای ساخت پاساژ را چنین بیان می‌کند:
از آنجاییکه اثر تاریخی نامبرده بالا در کنار بازار و خیابان حاجی آباد بوده با درنظر گرفتن مسئله ترافیک و بسترهای اصلی مغایر با طرح جامع شهری. دفتر آثار تاریخی سابق با تغییرکاربری آن از واحد مسکونی به واحد تجاری مخالفت کرد و درحال حاضر به‌عنوان پارکینگ وسایل نقلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مراتب قبلاً طی نامه‌ای به شماره ۴۲۹/۱۲/مورخ ۲۹/۶/۱۳۶۵ به دفتر آثار تاریخی کشور اعلام گردیده است.
متاسفانه علی رغم ثبت قانونی بناهای تاریخی، به‌طور مدارم شاهد و ناظر تخریب بناهای تاریخی با انگیزه‌ها و و روش‌ها و ابزارهای مختلف برای بهره برداری‌هایی با انگیزه مالی بوده‌ایم و این غمنامه همچنان ادامه دارد؛ چطور می‌توان به سازو کار مناسب برای حفظ این بناها رسید؟
چطور مالکین می‌توانند بدون تخریب بنای تاریخی از آنها استفاده اقتصادی کنند؟
آیا با کمبود قوانین و خلا قانونی برای حفظ میراث تاریخی و همچنین برخورد با خاطیان و نخریب کنندگان مواجه هستیم؟
بجای برخوردهای قانونی و نگاه سلبی چه مشوقهایی می‌توان برای مالکین بناهای تاریخی درنظر گرفت؟
پاسخ به پرسش‌های مهمی ازین دست می‌تواند رهنمودهای مناسبی را در اختیار دست اندرکاران قرار بدهد
این خانه دارای ویژگی‌های منحصربفردی بوده که در دیگرخانه های رشت دیده نشده‌اند از جمله گچبری های بسیار هنرمندانه و بی‌نظیر، و همچنین ازاره های سنگی بانقوش سنگ تراشی شده بسیار زیبا که در معماری خانه‌های رشت به هیچ وجه مسبوق به سابقه نمی‌باشد، یا نگارنده تاکنون برخوردی نداشته است.
طبق آخرین گزارشات هم اکنون در زمین این خانه‌ی تخریب شده، بعد از اینکه حدود سه دهه بدون کاربری بود ؛ یک مرکز خرید بزرگ درحال احداث می‌باشد.
باتوجه به تخریب گسترده بناهای تاریخی توسط عوامل انسانی و طبیعی در شهر رشت؛ و اینکه این بناها در وضعیت قرمز بسر می‌برند و نیاز به توجه فوری از سوی نهادهای مسئول از جمله اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری دارند؛ خواهش نگارنده این یادداشت از مسئولان اینست که توجه و نگاهشان را بجای کف سازی و پوسته سازی و نقاب تاریخی زدن به سمت حفظ و مرمت چنین بناها با ارزش و تکرار نشدنی‌ای ببرند که هم اکنون یکی پس از دیگری به سرنوشت خانه مقیمی و صدها خانه تاریخی دیگر دچار می‌شوند و از آنها خاطره‌ای باقی می‌ماند؛
شایان ذکر است نگارنده در یک پژوهش در سال ۸۹ تعداد ۴۱۳ بنا و اثر و محوطه تاریخی واجد ارزش تاریخی را شناسایی کرده و هم اینک بیش از ۶۰ بنا تخریب شده‌اند
باتشکر از مهندس محمد حسین ظریفی و آقای ابوذر جانعلی پور برای دراختیار قرار دادن عکسها و اسناد
فرهاد علیپور – کارشناس برنامه ریزی شهری
پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.
دیدگاه