در چارچوب اقتصاد مقاومتی می‌توان صنعت چای کشور را شکوفا کرد

چای گیاهی است خزان ناپذیر با اسم علمی Camellia teifera   Camellia sinensis از خانواده ته آسه که در مناطق گرمسیری ونیمه گرمسیری توام با رطوبت وبارندگی مناسب در خاک های معمولا اسیدی رشد می کند. تحقیقات مورخین ومحققین بیانگر این مطلب است که بوته چای حدود سه هزار سال قبل از میلاد در چین وجود داشته وموطن اصلی آن را نواحی جنوبی چین ودسته ای دیگر آن را هندوستان می دانند.

در ایران احداث اولین باغ چای در سال ۱۲۷۵ هجری شمسی در لاهیجان صورت گرفت و تا سال ۱۳۵۳ ایران دارای ۸۱ کارخانه چایسازی بوده است.

مرحوم حاج میرزا کاشف السلطنه چایکار در اواخر قرن ۱۳ هجری بذر ونهال چای را به ایران آورد وی یکی از رجال میهن دوست وخدمتگزار ایران بود که تقریباً عمر خود را صرف ترویج چایکاری در ایران کرد وبالاخره جان خویش را در این راه از دست داد. در حال حاضر براساس آمار موجود سطح زیر کشت چای در شمال کشور حدود ۲۰ هزار هکتار می باشد . نواحی زیر کشت چای را می توان به ۸ منطقه تقسیم کرد که به ترتیب از غرب به شرق عبارتند : فومن ، شفت ، صومعه سرا ، رشت ، لاهیجان ، سیاهکل ، لنگرود ، کومله ، املش ، رودسر ، رحیم آباد ، کلاچای ، رامسر ، تنکابن وچالوس که جمعاً حدود ۴۵۰۰۰ نفر چایکار بالغ بر ۷۷۴ قریه به امر کشت چای مشغولند برداشت چای در ایران در سه نوبت صورت می گیرد. چین بهاره با ۳-۲ بار برگ چینی ، چین تابستانی با ۵-۳ بار برگ چینی ، چین پاییزه بادوبار برگ چینی که چین بهاره از نظر لطافت وعطر و طعم معروف است .

از نظر مواد متشکله آلی برگ سبز چای ایران از بهترین نوع برگ سبز دنیا می باشد . تولید وفرآوری آن احتیاج به مدیریت وتخصص دارد ۴/۸۴% کشاورزان چایکار دارای مساحتی کمتر از یک هکتار می باشند. بالغ بر یکصثدوپنجاه کارخانه چایسازی برای تبدیل برگ سبز چای در طول دوره بهره برداری از اردیبهشت تا پایان مهر ماه به طور شبانه روز مشغول تولید چای خشک می باشند وبرای هر تن برگ سبز چای رقمی بالغ بر ۰۰۰ر۰۰۰ر۱۵۰ ریال سرمایه گذاری نیاز است وحدوداً دویست وپنجاه میلیارد تومان سرمایه گذاری در بخش صنعت انجام شده است . در بخش اشتغال در طول دوره بهره برداری به طور متوسط حدود ۲۰ هزار کارگر در باغات چای مشغول عملیات زراعی وجمع آوری برگ سبز وتقریباً ۴ هزار کارگر در کارخانجات چایسای به طور مستقیم وغیر مستقیم مشغول کار هستند.

روش های اجراء :

الف – نوسازی واحیاء باغ های چای موجود با انجام عملیات بهزراعی بشرح زیر :

۱- انجام عملیات هرس طی برنامه زمانبندی شده با پرداخت تسهیلات کم بهره وبدون بهره از طریق صندوق چای  با نظارت فنی سازمان چای کشور ، زیرا حدود ۵۰% از باغ های چای سن بوته های بالای ۷۰ سال میباشد ونیاز مبرم است که جوان سازی درچنین باغاهائی صورت گیرد.

۲- قبل از طرح اصلاح ساختار چای وانحلال سازمان سطح زیر کشت باغ های چای حدود ۳۲ هزار هکتار بوده است . به علت بی توجهی ورهاسازی چای در دهه ۸۰ حدود ۱۲ هزار هکتار آن از چرخه تولیدخارج شده است( ۴ هزار هکتار تغییر کاربری و۸هزار هکتار رهاسازی شده ) یکی از راه های برون رفت از این وضعیت احیاء دوباره باغهای رها شده میباشد که میتوان حداکثر در مدت زمان ۴ساله آنرا انجام داد.

۳- رعایت تغذیه بهینه در باغ های چای پس از انجام آزمون های خاکشناسی جهت ارائه توصیه کودی مناسب وتحویل کود از طریق تعاونی های چایکاران ویا مجتمع های باغ وکارخانه به چایکاران در فصل زمستان ، جهت حمایت چایکاران بهای کود بصورت مساعده باشد بطوریکه درسال بهره برداری بعد از بهای برگ سبز تحویلی بصورت اقساط کسر شود .

۴- توسعه روشهای نوین آبیاری :

حدود ۱۵ سال قبل ، ۵۵۰۰ هکتار آبیاری قابل استفاده در باغ های چای داشتیم که متاسفانه به علت بی توجه ای به این امر مهم در حال حاضر فقط ۳۰۰ هکتار در باغ های چای آبیاری داریم با یک برنامه ریزی دقیق میشود چاه های متروکه را احیاء ودرصورتیکه آب منطقه ای اجازه دهد میتوانیم چاه های جدیدی را احداث نمائیم.باتوسعه آبیاری در باغ های چای حداقل عملکرد دوبرابر شده وچای کیفی تولید می شود.

۵- مبارزه با عوامل خسارت زا :

خوشبختانه در باغ های چای آفات وبیماریها زیاد خسارت زا نبوده جزیک مورد آن هم نماتد زخم ریشه چای میباشد که در یک برنامه مدون در چارچوب مدیریت تلفیقی آفات IPM خسارت نماتد را می توان در زیر آستانه زیان اقتصادی نگه داشت . واین امر نیاز به یک مدیریت فنی قوی میباشد که در حال حاضر درمجموعه چای کشور ( اجراء وتحقیقات ) وجود دارد وفقط نیاز به یک برنامه ریزی فنی میباشد.

۶- خاک ورزی وشخم در باغ ها :

باتوجه به هزینه های بالای خاک ورزی چاره ای جزء کاربرد ماشین های کشاورزی در باغ نداریم وخوشبختانه در حال حاضر در سطوح کم در باغ های چای غرب گیلان عملیاتی شده وبایستی این امر را ترویج کنیم زیرا ازطریق خاک ورزی حدود ۲۰- ۱۵% افزایش محصول خواهیم داشت .

۷- توسعه مکانیزاسیون در باغ های چای :

با توجه به هزینه بالای داشت وبرداشت در باغ ها جهت برون رفت از وضعیت موجود نیاز مبرم است که نخست از طریق ماشین های هرس بوته های چای فرم داده شوند ( تا جائیکه شرایط برای ما مهیا باشد ) وپس از آن اقدام به برداشت ماشینی چای نمائیم . در حال حاضر حدود ۱۵% از باغ های چای شمال کشور بصورت نیمه مکانیزه ومکانیزه میباشند که در یک برنامه مدون حداکثر ۱۰ ساله متوالی حدود ۷۰% در باغ های چای را مکانیزه نمود. که البته نیاز به حمایت مالی میباشد . که ازطریق صندوق چای میتوانیم هم بصورت تشکل تعاونی مکانیزاسیون ویا مجتمع های باغ وکارخانه این امر مهم را عملیاتی نمائیم .

توجه : با انجام عملیات به زراعی در باغ های چای شمال کشور حداقل در یک برنامه زمانی کوتاه مدت پنج ساله میتوان در سطح همین باغ های موجود ( ۲۰ هزار هکتاری ) حدود ۵۰% افزایش عملکرد را بالابرد واین امر یعنی اجرائی کردن اقتصاد مقاومتی در مملکت ما

البته خرید تضمینی برگ سبز چای بایستی در راستای حمایت از چایکاران فعلاً حداقل به مدت ۵ سال دیگر ادامه داشته باشد وبهای برگ سبز چای به چایکاران در حداقل زمان ( ۱۵ روز پس از تحویل برگ سبز ) به حساب چایکاران منظور گردد با این عمل چایکاران تشویق میشوند که زود به زود برداشت را انجام دهند وعملیات به زراعی در طول داشت را به خوبی اجراء نمایند. همزمان با انجام نوسازی در باغ های چای بایستی در کارخانجات چایسازی بازسازی فنی وزیر بنایی با علم روز جهت تولید چای خشک کیفی صورت گیرد تا چای تولید شده بستر مناسبی برای فروش داشته باشد.

ب – اجرای طرح های جامع بلند مدت :

براساس بررسی های صورت گرفته در استان گیلان حدود ۸ هزار هکتار جنگل های مخروبه ونیم مخروبه موجود میباشد که بافت خاک آن اسیدی ( ۵/۵-۵/۴= PH ) ومیزان بارندگی سالیانه آن در این سایت ها ۱۸۰۰-۱۲۰۰ میلی متر میباشد کاملاً در حاشیه دریای خزر قرار گرفته ومیشود با یک سرمایه گذاری زیربنائی حداقل در مدت زمان ۱۰ سال تبدیل به باغ های چای مکانیزه ونیمه مکانیزه بصورت مجتمع باغ وکارخانه ( احیای کشت وصنعت ) نمود که این طریق هم به تولیدی ملی که همان اقتصاد مقاومتی میباشد کمک نمود وهم اشتغال پایدار را ایجاد نمود البته این امر نیاز به یک برنامه مدون تمام عیار کارشناسی میباشد ولی قابل اجراء وشدنی است ونیاز به عزم ملی است .

هم چنین حدود ۲۰ هزار هکتار مزارع برنج تحت کشت ارقام کم بازده در بالادست شبکه های آبیاری سد سفید رود داریم که در گذشته های نه چندان دور از تبدیل بخشی از جنگل های مخروبه در مناطق کم شیب به مرور زمان تبدیل به مزارع برنج شده اند که میتوان بایک بررسی کارشناسی طی یک برنامه مدون زیر بنائی تبدیل به باغ های چای مکانیزه ونیمه مکانیزه بصورت مجتمع باغ وکارخانه ( کشت وصنعت ها ویا شرکتهای سهامی زراعی )شوند که نیاز به بررسی دقیق کارشناسی میباشد . اگر این امر صورت گیرد با توجه به قیمت جهانی چای وبرنج به ازای هر کیلو چای خشک تولیدی میشود ۵ کیلو برنج وارد نمود. یعنی ارزش اقتصادی یک کیلو چای خشک تولیدی برابر با ۵ کیلو برنج میباشد ( با در نظر گرفتن هزینه های تولید در چای وبرنج ) .

در پایان جهت بهاء دادن به تولید ملی در بخش کشاورزی چاره ای نداریم که به این محصول با ارزش واستراتژیک شمال کشور توجه ویژه نمائیم چون در تمامی کشورهای چایخیز دنیا نه امکان افزایش سطح زیر کشت وجود دارد ونه افزایش عملکرد در واحد سطح ، لذا اگر ما در این بخش فکر اساسی نکنیم برای  نسل های آینده با چالش های جدی مواجه خواهیم شد واین را بیان نداریم که تولید چای در ایران مقرون به صرفه نیست بلکه با این دیدگاه نگاه کنیم که حتی با پرداخت یارانه (سوبسید) به تولید ملی کمک  می کنیم وهم اشتغال پایدار ایجاد می نمائیم وهم محیط زیست وطبیعت را حفظ می کنیم به نظر اینجانب ختم کلام اقتصاد مقاومتی یعنی بهاء دادن وحمایت  همه جانبه به تولید ملی به منظور اشتغال و توسعه پایدار میباشدکه چای میتواند یکی از این گزینه ها درکشور باشد.

سید عبدالله میرحسینی مقدم مشاور فنی سازمان صندوق حمایت از توسعه صنعت چای و سازمان چای

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.