سوسن معروف‌تر از آب معدني

گزارشی از محافظان منحصر به فردترین گل کشور/داماش، غرق چلچراغ شد

محیط زیست یک نیرو برای حفاظت از سوسن چلچراغ گذاشته، اما در واقع اگر مردم نباشند، هم گل از بین می‌رود، هم منابع طبیعی داماش و هم طبیعت و محیط زیستش. بودجه حفاظت از طبیعت را هم خود مردم سالانه مبالغی می‌گذارند که نگهداری کنند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا, روزنامه اعتماد نوشت: پرچم‌های قرمز در میان گلبرگ‌های سفید سوسن آویزان، زیبایی گل چلچراغ را دوچندان کرده. اگر آن‌طور که اهالی داماش می‌گویند شب‌ها هم از خود نور بتاباند هم که دیگر چیزی از یک چلچراغ واقعی کم ندارد.۹۸۳۴

«سوسن چلچراغ» نام گونه‌ای از سوسن است که تنها در دو نقطه در جهان رشد می‌کند؛ ‌داماش گیلان و لنکران آذربایجان. اواخر بهار هرسال، ‌فصل رویش و گل دادن است تا اوایل تیرماه. گردشگران از نیمه خرداد که می‌شود راهی داماش می‌شوند تا هفته اول تیرماه که عمر گل تمام می‌شود. منطقه‌ای یک هکتاری در روستای داماش، تنها منطقه‌ای است که به شکل متراکم و انبوه گل را به خود دیده است، ‌منطقه‌ای که اداره محیط زیست، ‌برای حفاظت از آن یک محیط‌بان به صورت دایمی گذاشته است. رهبر، محیط‌بان مخصوص سوسن چلچراغ منطقه داماش، ‌از سال‌های محیط‌بانی‌اش از مزرعه سوسن می‌گوید. ١۵ سال است که محیط‌بانی در منطقه را به عهده دارد. سرش شلوغ جشنواره سوسن چلچراغ است که به خاطر همزمانی با ماه رمضان، ‌استثنائا در ١۶ خرداد که روز جهانی محیط زیست است، برگزار شده است. در گفت‌وگوی کوتاهی که با «اعتماد» دارد، می‌گوید: «١۵ سال است که محیط‌بان منطقه‌ام، ‌قبل از من هم پدرم ١٢ سال در این منطقه کار حفاظت را به عهده داشت. غیر از مزرعه یک هکتاری سوسن چلچراغ که در اختیار محیط زیست است و حفاظتش بر عهده من، ‌مردم هم در خانه‌های‌شان گل را دارند و حواس‌شان جمع است که محافظت از گل را به نحو احسن انجام دهند. امروز هم که جشنواره است، از گوشه و کنار ایران برای‌مان مهمان آمده. باید حواس‌مان به گل باشد و پذیرایی از مهمانان.»

آقای محمودی و بانو
درویش علی محمودی، بازنشسته ۶۵ ساله‌ای که به همراه همسرش، پنج ماه از سال را در داماش زندگی می‌کند؛ دو ماه بهار و کل تابستان؛ داماش ییلاق‌شان است و خودشان ساکن قزوین‌اند. ‌شاید بعد از مزرعه محیط زیست، ‌بیشترین تعداد سوسن‌ها را آنها در حیاط خانه‌شان داشته باشند؛ ‌حیاطی هزارمتری که حدود ۵٠ بوته سوسن چلچراغ در آن کاشته شده و محافظت می‌شود. «در خانه ما در این فصل‌ها همیشه به روی گردشگران باز است، می‌توانند رایگان از گل‌ها دیدن کنند، اما حصاری دور گل‌ها در حیاط کشیده‌ام که بازدیدکنندگان و مهمانان، ‌داخل باغچه نروند و به گل‌ها دست نزنند. می‌توانند تنها گل‌ها را از دور ببینند.»بوته‌ها اول سه تا بیشتر نبودند، ‌پیاز بوته‌ها را از جنگل به خانه آوردند، ‌همان جنگلی که گردشگران گل‌ها را می‌چیدند و زود از بین می‌رفت. ریزش هاگ‌ها بر زمین باعث شد تعداد بوته‌ها زیاد شود. البته نه در این حد خودرو که هیچ مراقبتی نیاز نداشته باشند. محمودی می‌گوید: «هاگ‌ها که ریخت، ‌نگذاشتیم پا یا بیل بخورند. حواس‌مان در فصل زمستان هم به بوته‌های جدید بود، ‌تازه کاشت‌ها تا دو سال اول گل نمی‌دهند. این گل‌ها را فقط به خاطر زیبایی در حیاط خانه‌ام دارم، نه قابل فروش‌اند و نه می‌گذارم دست کسی بهشان بخورد. حتی بچه هایم هم اجازه چیدن گل‌ها را ندارند. عطرشان، ‌حیاطم را برمی‌دارد.»مرطوب بودن زمین، معتدل بودن هوا و تلاقی دو هوای خزری و خشک، ‌هر کدام دلایلی‌اند که باعث منحصربه‌فرد بودن منطقه داماش برای رشد سوسن چلچراغ شده است، آنقدر که اگر بوته گیاه به منطقه دیگری برود، رشد نمی‌کند. هادی، ‌پدر خاندان محمودی هم کار محافظت از گل‌ها را به عهده داشته، ‌نه به شکل محیط‌بان محیط زیست و دولت که داوطلبانه کار حفاظت از سوسن را انجام می‌داد. محمودی می‌گوید: پدرم ٢٠ سال نگهبان سوسن چلچراغ بود، برای مردم، از این‌گونه نادر محافظت می‌کرد. اصلا جنگل‌های داماش را ٣٠ سال است مردم حفظ کرده‌اند. ما در برهه‌ای، ‌خودمان برای حفاظت از جنگل، نگهبان گرفتیم. آبی که از کوه می‌آید پایین کوه، ‌چشمه می‌شود و زمستان‌ها، آب روستا را تامین می‌کند. ما می‌خواستیم محل زندگی مان، ‌مثل همیشه‌اش، سرسبز باشد و بماند. الان هم اگر مردم نقش نداشته باشند، طبیعت‌مان از بین می‌رود. خانم محمودی، همسر صاحب چلچراغ‌های خانگی هم در رشد و پرورش آنها موثر بوده. پاییز که می‌شود، ‌همراه با همسرش به جنگل می‌رود و برگ‌های درختان را که خاک برگ شده، ‌جمع می‌کنند، می‌آورند می‌ریزند پای گل‌ها تا زمستان جای‌شان گرم باشد و خوب بمانند تا بهار. موقع بذر افشانی گل‌ها، نمی‌گذارند کسی به گل‌ها نزدیک شود. محمودی می‌گوید: روی گل‌ها تعصب داریم، ‌باید هم روی چیزی که در دنیا بی‌نظیر است، تعصب داشته باشیم و از آن مواظبت کنیم. مهرعلی، ‌برادر کوچک‌تر خانواده محمودی است. ۵۴ساله است و او هم بازنشسته. او ۶، ٧ تا گل بیشتر در خانه‌اش ندارد و همه ارجاعش به خانه برادر بزرگ‌ترش، ‌درویش‌علی است. اما او هم معتقد است مردم کار اصلی محافظت از گل را انجام می‌دهند. او به «اعتماد» می‌گوید: محیط زیست یک نیرو برای حفاظت از سوسن چلچراغ گذاشته، اما در واقع اگر مردم نباشند، هم گل از بین می‌رود، هم منابع طبیعی داماش و هم طبیعت و محیط زیستش. بودجه حفاظت از طبیعت را هم خود مردم سالانه مبالغی می‌گذارند که نگهداری کنند. «گل سوسن چلچراغ مثل علف‌های هرز، ‌بالا می‌آید. خودرو است، آرام آرام رشد می‌کند و قد می‌کشد. بعضی اوقات تا یک متر هم رشد می‌کند. مثل چلچراغ خانه می‌ماند، عطر ملایمی دارد، تعطیلی آخرهفته‌ای که گذشت، ‌روستا آنقدر شلوغ شده بود و پر از گردشگر که کنار چشمه جا نبود یک سطل آب ‌برداریم.» محمودی کوچک اینها را در حالی به «اعتماد» می‌گوید که گل‌ها امسال آفت زدند و مجبور به سمپاشی شدند، گل‌هایی که تنها در این منطقه رشد می‌کنند، نه حتی ۵ کیلومتر آن سو‌تر از روستا.

سوسن معروف‌تر از آب معدنی
روستای داماش، ‌قبل از آنکه به آب معدنی‌اش معروف باشد، ‌شهرت جهانی دیگری داشته؛ سوسن چلچراغ، گل نادری که نادر بودنش، ‌مردم منطقه را واداشته تا پای جان از آن محافظت کنند. از سال ۵۴ که دانشمندان فرانسوی ارزش و کمیاب بودن سوسن‌ها را کشف کردند، داماشی‌ها نمی‌گذارند کسی گل‌ها را از بین ببرد، خودشان شده‌اند محیط‌بان داماش. بهروز آژ، سرپرست اداره محیط زیست رودبار هم با اشاره به این‌گونه گیاهی که کمیاب‌ترین گونه جهانی محسوب می‌شود، ‌به «اعتماد» گفت: بعد از شناسایی این گل توسط فرانسوی‌ها، ‌در سال ۵۵ در شورای عالی سازمان محیط زیست به ثبت آثار طبیعی ملی درآمد. ارتفاع رویش گل از ١٧۵٠ متر به بالاست و به صورت پراکنده در ارتفاعات درفک هم مشاهده شده، ولی به شکل انبوه آن فقط در داماش هست. یک پاسگاه سرمحیط‌بانی احداث کردیم تا در زمان بیرون آمدن گل، ‌ماموران، شبانه روزی از آن حفاظت کنند.
به گفته آژ، ‌منطقه رودبار شش تا محیط‌بان دارد که وظیفه حفاظت از سه اثر از ٢٠ اثر طبیعی ملی در منطقه را دارند. «سرو هزارساله» منجیل، «سوسن چلچراغ» داماش و «چاه برف» درفک (چاهی که همه زمان‌های سال برف دارد)، آثار ثبت شده‌ای‌ هستند که محیط‌بانان با حفاظت از آنها، وظیفه خود را به جا می‌آورند.

tel final1

Share