رابطه مدیریت نوین روستایی با توسعه روستایی

مدیریت مهمترین عامل درحیات، رشد و بالندگی یامرگ یک جامعه است وروندحرکت ازوضع موجود به سوی وضع مطلوب راکنترل می کند. روستاها به منزله مکان هایی خاص باشیوه زندگی وفعالیت هایی متفاوت نسبت به شهرها نیازمند الگوی مدیریتی مجزا و منطبق باشرایط اقتصادی، اجتماعی وبوم شناختی حاکم بر روستا هستند (رکن الدین افتخاری،۱۳۸۶).امروزه مدیریت روستایی سنتی بامشکلات عدیده ای روبه روست. به طوریکه باتوجه به تغییر شرایط و مقتضیات زمانی، دیگر ساختار سنتی مدیریت در مناطق روستایی قادر به حل مشکلات کنونی نیست. لذا ضرورت مدیریت روستایی با رویکردنوین قابل تامل و بررسی است. به منظور بیان روشن این مبحث، شرح عناوین زیر، ضروری بنظرمی رسد.

توسعه روستایی

بانک جهانی برداشت زیر را از توسعه روستایی دارد: «توسعه روستایی راهبردی است که به منظور بهبودزندگی اقتصادی واجتماعی گروه خاصی ازمردم(روستاییان فقیر)طراحی شده است، این فرآیند شامل بسط منافع توسعه در میان فقیرترین اقشاری است که درمناطق روستایی درپی کسب معاش هستند این گروه شامل کشاورزان خرده پا، خوش نشینان وکشاورزان بی زمین است».

اهداف توسعه روستایی

هدف مدیریت روستایی دستیابی به توسعه و به دنبال آن توسعه پایدار روستایی است. پس مدیریت روستایی دارای نقاط مشترکی با اهداف توسعه روستایی و توسعه پایدار است. این اهداف مشترک عبارتند از: «تامین نیازهای اساسی، افزایش تولید و امنیت غذایی، کاهش فقر، افزایش درآمد، حفظ محیط زیست، توسعه فرصت های شغلی، افزایش مشارکت و اعتماد به نفس» این اهداف مشترک مبتنی براصول بنیادی است که هیچ کشوری نمی تواند آنها را نادیده بگیرد، یعنی برآیند این اصول واهداف باید منجر به عدالت-به ویژه عدالت مکانی شود(فیروزنیا و افتخاری،۱۳۸۲: ۱۴۳). بنابراین، هدف کلان مدیریت روستایی، حرکت برای رسیدن به وضعیت مطلوب با استفاده ازتوان های بالقوه و بالفعل موجود در روستاها، هم سو با بهبود وضعیت جامعه روستایی است(طالب،۱۳۷۵:ص ۶).

مدیریت روستایی

مدیریت روستایی علم«تلفیق و تنظیم عوامل مختلف طبیعی و انسانی، اقتصادی و غیره در جامعه روستایی» است(طالب،۱۳۷۵،۶). پارادایم جدید مدیریت روستایی در ایران در محورهای مدیریت زمین و تولید کشاورزی، مدیریت زیرساخت ها و خدمات زیربنایی، مدیریت مالی ونظام درآمد هزینه برای روستاها، مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار و مدیریت برای کاهش فقر و عدالت اجتماعی قابل بررسی است.(قدیری معصوم و همکاران،۱۳۸۳).

تاریخچه مدیریت روستایی درایران

آغاز شناخت ده به عنوان یک واحد در تقسیمات سیاسی به دوران مشروطیت بازمی گردد. با تصویب قانون تشکیلات ایالات و ولایات در سال ۱۲۸۵ هجری، ده به عنوان کوچک ترین واحد حکومتی پذیرفته شد و کدخدایان به نمایندگی مالکان روستا، درروستاها ایفای نقش می کردند و به توصیه مالک در پاره ای امور مانند سربازگیری، سرشماری ها، اخذ مالیات و غیره درخدمت کارگزاران دولتی بودند و در همین سال ها قوانین مربوط به امور مدیریت روستاها تغییر کرد و قانون کدخدائی درسال ۱۳۱۴ و قانون عمران روستایی درسال ۱۳۱۶ به تصویب رسید. به طورکلی تا قبل از اصلاحات ارضی در ایران، مالکان، مدیران و صاحبان اصلی روستا بشمار می آمدند و اداره امور روستاها را در دست داشتند(مزیتی،۱۳۷۷). در دوران پهلوی، دولت علی رغم آنکه تلاش می کرد تا نقشی در مدیریت روستاها محسوب می شدند. با اجرای اصلاحات ارضی درسال ۱۳۴۰ که طی سه مرحله اجرا گردید، اقتدار مالکان کاسته شد و نیروهای دولتی در قالب سپاه بهداشت، انجمن ده، خانه انصاف و خانه فرهنگ روستایی در روستاها حضور یافتند و شرکت های تعاونی روستایی نیز جهت پرکردن خلا مدیریت مالی که با کوتاه کردن دست مالکان در روستاها بوجود آمده بود، شکل گرفتند(مهدوی،۱۳۷۷). اما متاسفانه این نهادها به جهات متعدد نتوانستند، خلا بوجود آمده ی ناشی از عدم حضور مالک را جبران کنند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز شوراهای روستایی بدون بازوی اجرایی تشکیل شدند و برای حل مشکل ناشی از عدم حضور مدیر اجرایی درروستاها، خانه همیار و دفتر عمران روستایی بوجود آمد که توفیق چندانی حاصل نکرد و متعاقب آن، قانون تاسیس دهیاری خودکفا در سال ۱۳۷۷ به تصویب رسید، تا بتواندبه عنوان یک تشکیلات اجرایی در روستاها ایفای نقش نماید(۲۰۰۰ ,Zaslow)

دهیاری ها

دهیاری ها به عنوان سازمان اصلی مدیریت روستایی، نقش مهم و تاثیرگذاری درتامین خدمات عمومی وبه سامان کردن زندگی روستایی دارد. این سازمان تعامل نزدیک و همیشگی بازندگی مردم دارد قانون تاسیس دهیاری ها خودکفا، دریک ماده و ۳ تبصره، در ۱۴/۰۷/۱۳۷۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی وپس از۲ سال، درتاریخ ۲۱/۱۱/۱۳۸۰ دراساسنامه تشکیلات وسازمان دهیاری هابه تصویب رسید، این مقررات در کنار قانون تشکیلات شورای اسلامی کشوری، زمینه های قانونی لازم برای شکل گیری و تحقق نهاد جدید مهمی درجامعه روستایی کشور تکمیل شد. به طورکلی دهیاری سازمانی است که بخش هایی از مدیریت محلی روستا را برعهده دارد و ظاهرا نهادی مستقل است که به اتکای مشارکت های اهالی روستا، در چهارچوب مدیریت محلی فعالیت می کند(طالب،۱۳۷۶).

یافته نشان می دهد امروزه نوع مدیریت جامعه روستایی برای نیل به توسعه پایداراست که درآن محورتوسعه، انسان و روند آن به سوی پیشرفت وتعالی انسان جهت گیری شده است. بنابراین باتوجه به این واقعیتها روشن است، اگر توسعه برمبنای نیازمردم انجام شود، مناسب تر خواهد بود. این امر درسطح محلی توسط دهیاری انجام می پذیرد. لذا راهبردهای زیر به دهیاران درجهت نیل به توسعه، پیشنهاد می شود:

– تشکیل تعاونی های مختلف ازجمله کشاورزی.

– تشکیل   NGO های محلی جهت آموزش، فرهنگ سازی ، حفظ محیط زیست، کارآفرینی وغیره.

 – بررسی وشناخت کمبودها، نیازها و نارساییها و ارایه راهکار و طرح پیشنهادی به مسئولین.

– تلاش درحفظ ونگهداری از بناهای تاریخی، ورزشی و گلزار شهدا.

– برگزاری جشنواره وهمایش های علمی- فرهنگی توسط دهیاری ها درجهت توسعه فرهنگ بومی.

– ایجاد اداره گردشگری روستایی درمحل دهیاری درروستاهای باقابلیت بالای گردشگری باهمکاری بخشداری‌ها و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری.

– توجه به اکو توریسم با هدف خارج نمودن روستاها از حالت انزوا،حفظ بافت کالبدی روستا، پرهیز از الحاق بیهوده به محدوده شهرها و حل شدن دربافت شهری.

– جلب مشارکت عمومی درحل و فصل مشکلات روستا وجذب کمکهای مردمی درجهت امورفرهنگی، دینی، ورزشی، عمرانی وغیره.

و تعامل وهمکاری با مسئولان دولتی و غیر دولتی درجهت توسعه روستا.

محمد عباسی کارشناس ارشد مهندسی و مدیریت ساخت

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.

منبع:

Abbasi,M et al.(2016),” New Rural Management Relationship with rural development”, ۲nd International Conference on Modern Research in Civil Engineering, Architectural & urban Development.Istanbul,Turkey.March 14. http://www.2cauconf.com