جنبش دانشجویی پخته‌تر شده است/سیاست‌ورزی دانشجویان برای کسب قدرت نیست/عده ای فعالیت­های سیاسی دانشجویان را یک معضل در کشور می­ دانستند

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا به نقل از روزنامه اعتماد ویژه گیلان، هر سال در آستانه روز دانشجو، بحث درباره بایدها و نبایدها و چارچوب فعالیت‌های دانشجویی داغ می‌شود. این‌که چرا ۱۶ آذر روز دانشجو نامیده شده، خود می‌تواند در شناخت ماهیت جنبش دانشجویی راهگشا باشد. جنبش دانشجویی همیشه در معرض آسیب‌هایی چون افراط و تفریط بوده است. برای بررسی این آسیب‌ها با دکتر احمد رضی، رییس دانشگاه گیلان گفت و گو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

اساساً ضرورت نامگذاری روزی به عنوان روز دانشجو، چه بوده و آیا آن ضرورت­ها همچنان وجود دارد؟

ابتدا روز دانشجو را به عموم دانشجویان تبریک عرض می­کنم و شانزدهم آذر را که یادآور روح استکبار‌ستیزی، استقلال‌خواهی، عدالت‌طلبی و آزادی‌خواهی دانشجویان است گرامی می­دارم. نامگذاری‌ها می­تواند یک دلیل اولیه داشته باشد اما در طول زمان دلایل و عوامل دیگری، ضرورت آن را تقویت کند. نامگذاری ۱۶ آذر به روز دانشجو در قبل از انقلاب به مناسبت سرکوب اعتراض دانشجویی به کودتاگران ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و حامیان آنان یعنی آمریکا و انگلیس بود بنابراین منشاء استبداد‌ستیزی و استکبار‌ستیزی داشت با سقوط حکومت استبدادی پهلوی، جنبه استکبار‌ستیزی برجسته­ تر شد و دانشجویان با تسخیر سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ و حضور در جبهه­ های جنگ در دوران، دفاع مقدس آن را استمرار بخشیدند. از آنجا که نظام استکباری پا‌برجاست و از شیوه­های جدید برای سلطه بر کشورها استفاده می­کند، هنوز ضرورت اولیه نامگذاری روز دانشجو پا‌برجاست اما مبارزه با استکبار نیز به اقتضای زمان و شرایط دوران شکل­های جدیدی به خود گرفته است که یک نمونه آن را در دو سال اخیر در قالب دیپلماسی فعال شاهد بوده­ ایم که توسط گروهی از فارغ التحصیلان دانشگاه­ها عملیاتی شده است، کسانی که در دوران دانشجویی به شکل مرسوم در استکبار‌ستیزی فعال بودند در مذاکراتی نفس‌گیر در صدد احقاق حقوق مردم از قدرتمندان جهان شدند و موفقیت­های خوبی نیز به دست آوردند. امروزه، روز دانشجو محدود به وجهه سیاسی آن نیست بلکه روزی است که در آن موفقیت‌های دانشجویان در عرصه‌های مختلف علمی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی برجسته و معرفی می­شود.

یک نگاه در جامعه سیاسی معتقد است که یکی از اصلی ترین تکالیف دانشجو کنش گری سیاسی است و فعالیت دانشجویی نمی تواند فارغ از فعالیت سیاسی باشد. آیا به این نگاه معتقدید؟ به نظر شما برای کنش گری سیاسی دانشجویان حد و مرزهایی – بجز حد و مرزهای قانونی – باید وجود داشته باشد؟

باید توجه داشته باشیم که شرایط دانشگاه­ها امروزه بسیار متفاوت­تر از گذشته است. در سال تحصیلی جاری حدود چهار میلیون و هفتصد هزار دانشجو در دانشگاه ­ها و مراکز آموزش عالی تحصیل می­ کنند؛ این دانشجویان در سطوح مختلف از کاردانی گرفته تا دکتری مشغول به تحصیل­اند و علایق، سلایق و دلبستگی­های گوناگونی دارند از این رو نمی­ توان برای همه آنان یک جور تکلیف تعیین کرد. همیشه گروهی از دانشجویان دغدغه فعالیت سیاسی داشته ­اند و جزو پیشروترین اقشار جامعه در آگاهی‌بخشی و ایجاد شور و شوق سیاسی بوده و هستند اما با توجه به افزایش چشمگیر تعداد دانشجویان، نسبت آنان به کل جمعیت دانشجویی کاهش یافته است. فعالیت­های سیاسی در دانشگاه­های بزرگ و قدیمی پررونق است و صداهای مختلف در داخل آنها شنیده می­شود اما در موارد معدودی که جنجالی می­شود بازتاب بیرونی پیدا می­کند. فعالیت سیاسی اجتماعی یکی از نیازهای مهم دوران دانشجویی است. دانشجویانی که دغدغه این کار را دارند پس از فراغت از تحصیل اثر‌گذارتر و توانمندتر ظاهر می­شوند و نقش‌آفرینی آنان در جامعه بیشتر می­شود. حد و مرز فعالیت­های دانشجویی نیز ضوابط قانونی است که خوشبختانه وجود دارد و مواردی که باید رعایت شود در آیین نامه­ های مربوطه پیش بینی شده است.

نگاهی دیگر معتقد است که فعالیت دانشجویی صرفاً باید محدود به امور صنفی باشد. به نظر شما می­توان  دانشگاه را از فعالیت های سیاسی دور نگه داشت؟

فعالیت سیاسی جزء لاینفک دانشگاه­ها در ادوار مختلف بوده است و در آینده نیز همچنین خواهد بود اما امروزه فعالیت سیاسی، تنها عرصه ­ای نیست که عموم دانشجویان به آن می­ پردازند. در کنار آن گروهی از دانشجویان مسائل صنفی را دنبال می­ کنند که در دانشگاه گیلان با برگزاری سالیانه انتخابات، شورای صنفی دانشجویان تشکیل شده است و مسائل صنفی دانشجویان را پیگیری می­کند. گروهی نیز در کانون­ های فرهنگی دانشجویی گرد هم می ­آیند تا به فعالیت­های گوناگون هنری و اجتماعی و دینی بپردازند گروهی دیگر در قالب انجمن­ های علمی دانشجویی به فعالیت­های مرتبط با رشته خود می­پردازند.

یکی از نکاتی که همیشه کارشناسان به آن اشاره می­ کنند مساله استفاده یا سوء استفاده از دانشجو از سوی جریان های سیاسی است. چطور می­توان از این آسیب جلوگیری کرد؟

دانشجویان همیشه مورد توجه احزاب و گروه­های سیاسی بوده ­اند و جریان­های سیاسی در ادوار مختلف تلاش کرده ­اند تا از بین دانشجویان یارگیری کنند و‌ اهداف خود را از طریق دانشجویان و دانشگاه به پیش ببرند. یکی از عوامل آسیب‌رسان به جنبش دانشجویی نیز همین دخالت جریان­های سیاسی در امور دانشگاه­ها بوده است؛ زیرا احزاب به صورت حرفه­ ای به سیاست توجه دارند و هدف آنان کسب قدرت برای ایجاد تحول در کشور است. اما سیاست‌ورزی دانشجویان برای کسب قدرت نیست آنان، اغلب جوانان آرمان­خواهی هستند که به فعالیت سیاسی به عنوان وظیفه نگاه می­کنند. معمولاً فعالیت‌های سیاسی آنان اولین تجربیات­شان است که به شکل­گیری و رشد شخصیت سیاسی آنان می‌انجامد. دانشجویان از این‌که احزاب سیاسی به آنان به عنوان ابزار سیاسی نگاه می­کنند بیزارند آنان می­خواهند سیاست را در راستای منافع عمومی و به دور از اهداف قدرت طلبانه تجربه کنند. از آنجا که دانشجویان با اهدافی آرمان­گرایانه سیاست‌ورزی می­کنند و فعالیت سیاسی آنان همچون کنشگران سیاسی حرفه ­ای نیست و همچنین از آنجا که پس از مدت محدودی فارغ التحصیل می­ شوند و جای خود را به دانشجویان جدیدتر می­ دهند جنبش دانشجویی با اُفت و خیزها و فراز و نشیب­هایی همراه می‌شود.

یکی از آسیب­هایی که در حال حاضر وجود دارد قطع ارتباط بین دانشگاه و سیستم مدیریت کشور است. یعنی هم سیستم مدیریتی به دانشگاه بی­ توجه است وهم اینکه انگار خروجی دانشگاه پتانسیل لازم را برای برآوردن نیازهای مدیریتی کشور ندارد. نظر شما چیست؟

چگونگی ارتباط دانشگاه و مدیریت کشور در گذشته دارای فراز و نشیب­هایی بوده است و علل و عوامل مختلفی در ضعف تعامل مدیریت کشور با دانشگاه‌ها مؤثرند که نیاز به بحث مستقل دارد اما آنچه مربوط به موضوع این گفتگوی ما می­شود این است که گروهی از مدیران بدون توجه به ظرفیت­های دانشگاه­ها در حل مسائل جامعه، به خود دانشگاه به عنوان یک مسئله نگاه می­کردند به عنوان مثال فعالیت­های سیاسی دانشجویان را یک معضل کشور می­ دانستند در حالی که دانشگاه­ها محل ارائه راه حل برای معضلات کشور است. دانشگاه­ها علاوه بر تولید علم مأموریت دارند تا با تربیت نیروی متخصص، به حل تخصصی مسائل جامعه بپردازند که در این زمینه موفق هم بوده ­اند. خوشبختانه با روی کار آمدن دولت یازدهم این نگاه تا اندازه زیادی اصلاح شده است.

فکر می­ کنید منحنی بلوغ جنبش دانشجویی طی ۳۷ سال گذشته رو به بالا بوده است؟

منحنی فعالیت­های دانشجویی در چهار دهه گذشته دارای فراز و فرودهای زیادی است که یکی از دلایلش را قبلاً اشاره کردم. البته هزینه­ های بالای فعالیت­های سیاسی در کشور ما نیز در آن تأثیر داشته است اما جنبش دانشجویی از جهت بلوغ، سیر صعودی داشته است و پخته ­تر عمل می­کند و تلاش می‌کند به یک گفتمان جامع و پویا نزدیک شود و آرمان­خواهی را با واقع­ گرایی جمع کند و به اقتضائات زمان و مکان در تحلیل­های خود توجه داشته باشد. جنبش دانشجویی می­داند که برای استکبار‌ستیزی براساس موقعیت­های مختلف می­توان از شیوه ­ها و راه­های گوناگونی استفاده کرد. بر‌اساس تلقی دیپلماسی فعال در دولت تدبیر و امید که توسط گروهی از دانش آموختگان استکبار‌ستیز دانشگاه­ها دنبال می­شود می­تواند به احقاق حقوق از دست رفته مردم مسلمان ایران بینجامد و مجموع قدرتمندان دنیا را وادار کند تا به حقانیت خواسته­ های مردم ایران اعتراف کنند. همچنین فعالان جنبش دانشجویی اغلب به این نتیجه رسیده ­اند که در گفتمان انتقادی خود در عرصه داخلی بین اصل حاکمیت و مسئولین تفکیک قائل شوند و مراقب مبانی نظام باشند.

این بلوغ ناشی از تغییراتی است که در درون دانشگاه­ها اتفاق افتاده است. گسترش دوره­های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه­ها موجب شده است تا طول مدت حضور دانشجویان در دانشگاه­ها بیشتر باشد و تجربه­ های آنان در پخته­ تر شدن رفتارهای سیاسی دانشجویان مورد استفاده قرار گیرد. اشتغال گروهی از فارغ‌التحصیلان که در جنبش دانشجویی فعال بودند در دانشگاه­ها به عنوان عضو هیأت علمی نیز شرایطی را به وجود آورده است تا دانشجویان جدید از مشاوره آنان برخودار شوند این امر در دانشگاه‌های بزرگ و قدیمی مشهودتر است.