نمایشگاه بزرگ یا فروشگاه بزرگ ؟!

زشکایتم چه پرسی ؟ به سخن اجازتم ده

گناه آنقدر ندارم که دلت غبار گیرد!

( شفایی اصفهانی )

بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب تهران با همان ترتیبات و تشریفات همه ساله افتتاح شد پرسش این است که بازگشایی چنین تشکیلاتی آیا می تواند به مثابه یک رویداد بزرگ فرهنگی تلقی و قلمداد شود ، این نمایشگاه که به هر تقدیر ،عنوان بین المللی را هم به یدک می کشد تحقیقاً به جای اینکه یک نمایشگاه با مختصّات و پرنسیب های لازم آن باشد در واقع یک فروشگاه بزرگ کتاب است!یعنی اینکه فروشگاهی برای عرضه پاره ای از کتب فروش نرفته و احیاناً بادنموده در دستِ ناشرین مفلوک! هرچند که تازه های نشر نیز در این مکان و این امکان ! گاه چشم بینندگان را می نوازد! می توان گفت که امروز در پهندشت این سرزمین، هیچ ناشرزنده ای وجود ندارد که از شرایطِ رو به وخامت فرهنگی و وضعیتِ آشوب ناکِ اقتصادِ‌نشر ،‌دلی پر درد و زبانی پر از شکواییه نداشته باشد ! ‌

پرسش این است که تا کی باید شکیبایی ورزید و زهر تلخِ انتظار را به کام کشید تا اینکه نمایشگاه کتابی در سطحِ فرانکفورت یا لندن در این کشور اتفاق افتد؟! هرچند که محلِ‌فعلی برگزاری نمایشگاه کتاب برخی از مصائب مربوط به مکان قبلی-مانند ترافیک و پراکندگی جغرافیایی استقرار غرفه ها را – ندارد امّا و هزار اما جز یک سلسله کلیشه های خسته کننده هیچ پیشرفت و خلاقیّتی در روند ‌برگزاری سالانه نمایشگاه کتاب دیده نمی شود و این قولی ست که جملگی برآنند جلسات نقد و بررسی کتاب ها یا برگزار نمی شود یا اینکه درکمترین امکانات آن هم فوق العاده در تعدادی ناچیز به نحو بی رمق و بی رونق، بدون هیچ فرآیندیِ موثّر در فرهنگ کشور، برپا می گردد!

امروزه روز به جهتِ فقرِ خزنده و فزاینده، در این جامعه مطالعات – خاصّه در میان افراد باصطلاح با سواد – به حداقل ِ‌امکان خود دست یافته است. عدمِ تکریم عملی و بعضاً بی توجّهی به اصحاب مطالعه نیز در این راستا مزید بر علت می باشد در این ارتباط، سیاست های کج دار و مریزِ وزارتِ فخیمه فرهنگ و ارشاد کشور در همه ادوار پس از انقلاب،بیش از هر مولّفه دیگر به بی برنامگی و اکنون تعطیلی روز افزونِ‌کتاب فروشی ها دامن زده است. در این سمت و سو نابسامانی هایی چون : مارکتینگ و بازار یابی مناسب برای کتاب ، ممیزی و کپی رایت هم از جمله معضلاتِ دیرینِ پیش روی برگزاری نمایشگاه کتاب در ایران به شمار می آید ! به هرحال درد را از هر طرف که بخوانی درد است! . ناگفته پیداست که اگر دردها به هنگام و طبیبانه درمان نشود چیزی جز انباشت آلام کمر شکن به همراه نخواهد داشت! این که اکنون چه کسانی ، با چه بضاعتی و با چه رویکرد شفا بخشی بر اریکه مسئولیت های فرهنگی تکیه زده اند خود حدیثی ست مفصل و تلخناک . که راقمِ‌این سطور کم و بیش در این جا و آنجا به آن پرداخته است.

شایان ذکر است که نمایشگاه کتاب امسال در حوالی برپایی خود، متاسفانه شاهد ارتحال جانسوز عالم فرزانه دکتر صادق آئینه وند بوده است، اتّصاف این عزیز از دست رفته به تعهد و دانش خلاقانه در امر تاریخ ، نکته ای نیست که صاحبنظران این کشور، از آن بی خبر باشند. این ضایعه عظیم را بر همه اهالی دانش و فرهنگ این سامان تسلیت عرض می کنم ، چه می توان کرد ؟! به تعبیر سهراب : مرگ گاهی ریحان می چیند!

دکتر سید حجت مهدوی