ماهواره و تبدیل ضد ارزش به ارزش

ماهواره و تبدیل ضد ارزش به ارزش

سالها پیش وقتی از تهاجم فرهنگی سخن به میان می آمد، همه نگاه ها به طرف محصولات ویدئویی جلب می شد. تهاجم فرهنگی که در واقع تحمیل فرهنگ بیگانه و غالب شدن آن به جای فرهنگ زمینه است، ادوار مختلفی را با ابزار های متنوعی طی نموده و در میان بسیاری از اقشاربدون آنکه دولت ها بتوانند برای مقابله با آن حرکت عمیقی انجام دهند در هر نسلی جایی برای خود یافته است؛. چرا که از صنعت رسانه ای مناسبی برخوردار نبوده و در زمینه تولید محصولات هنری ضعیف بوده اند و علی رغم تلاش پیگیر بسیاری از دست اندر کاران عرصه رسانه ای، نمی توانستند خالق مُد های جدید بومی باشند. و عموماً با اینکه تقابل با هجمه های فرهنگیاز روی خیرخواهی بوده، در عین حال به دلیل عصبانیت در شیوه برخورد ها، نه تنها اثر اصلاحی کمی داشته بلکه در بسیاری موارد موجب تشدید تهاجم فرهنگی هم شده است. البته هدف نگارنده از ارائه این متن نقد یا تخطئه رویکرد های گذشته نیست بلکه هدف، آسیب شناسی آن دسته از برنامه های ماهواره ای است که طی بررسی های غیر رسمی که بعمل آمده از طرفداران زیادی نیز برخوردار است.
تهاجم فرهنگی را نمی توان نادیده گرفت چون یک واقعیت انکار ناپذیر است. در عین حال نمی توان سیاست های سَلبی در پیش گرفت و همه منافذ فرهنگ های غیر بومی را بست و نگذاشت وارد کشور شود؛ اما قطعاً می شود راه حلی برای ضعیف کردن آثار مخرّب فرهنگ های غیر خودی پیدا کرد.
مقام معظم رهبری «مد ظله العالی» می فرماید : ” ضروریست آنچه را که از غربی ها و بیگانگان می گیرید، ارزیابی کنید. باید ببینیم به درد ما می خورد یا نه؟ اگر صددرصد به درد ما می خورد، صددرصد قبول کنید؛ اگر صددرصد به درد ما نمی خورد و مضر است، صددرصد رد کنید. اگر بین این دو تاست، به همان اندازه ای که به درد می خورد، قبول کنید، مابقی اش را رد کنید. باید در میان فرهنگ های عالَم نگاه کرد و آنچه مفید است، جذب و استفاده کرد”(رهیافت رهبری:ص۴).
مسأله اصلی این است که معطوف شدن ذهن افراد به جنبه های خاصی از یک فرهنگ بیگانه منجر به این می شود که گاهی افراد متوجه جنبه های دیگری از آن فرهنگ که تحمیلی است، نشوند. این روز ها بسیاری از خانم های خانه دار و دختران جوان، در معرض نوع خاصّی از تهاجم فرهنگی قرار دارند. سریال های ماهواره ای فارسی زبان که حتی گاهاً نام شخصیت های داستان هایشان در کوچه و خیابان به گوش می رسد، بطرز موذیانه ای اساس خانواده های ایرانی را هدف قرار داده است.
مهم ترین هدفی که سریال های یاد شده دنبال می کنند، عادی سازی روابط میان دختران و پسران و خیانت همسران به یکدیگر است. و این رویکرد باعث شده تا برخی رفتار ها که در فرهنگ ما نا هنجار است، عادی سازی شده، ضد ارزش جایگزین ارزش و خط قرمز های اخلاقی خانواده ها کم رنگ شود.
در این سریال ها صحنه گردانی به گونه ایست که صحنه حضور یک زوج در اتاق خواب را حذف می کنند اما لباس ها، دیالوگ ها و روح حاکم بر داستان به مراتب مخرب تر از آن صحنه کذائی است و فساد را در شخصیت افراد تئوریزه می کند …! با کمی دقت در محتوای این برنامه ها نکته ظریفی آشکار می شود که همه سناریو ها حاوی خیانت، جنایت و عدم پایبندی به اصول خانواده است. و با اینکه این سریال ها از میان برنامه های روز شبکه های اروپا و امریکا انتخاب می شوند، اما انتخاب آنها با وسواس خاصی صورت گرفته است. چنانکه می توان خط پنهان ولی محکمی مبنی بر وجود یک رابطه عاشقانه در همه داستان ها یافت ! البته عشق نه تنها چیز بدی نیست بلکه بسیار هم خوب است ولی نه در روابط نامشروع … و باید به یاد داشت که عشق، تفاوتی بسیار فاحش با زِناء دارد . در حالیکه در برنامه های ماهواره ای تلاش مجدانه ای مشاهده می گردد ناظر به اینکه مفاهیم خاصی در روابط زن و مرد از سریالی به سریال دیگر حتی تکمیل و تثبیت شود .
برخی از مسئولین دولتی و روزنامه نگاران در این زمینه واکنش هایی نشان داده اند ولی چون انتقادها عموماً بصورت موردی بوده و از غنای استدلالی کافی برخوردار نبوده لاجرم موثر هم نبوده است . نکته بسیار مهم در انتقاد از محصولات فرهنگی این است که جداً باید از تمسخر آن محصولاتپرهیز کرد چون بجای اینکه منجر به راهنمائی و اصلاح مخاطب شود، ممکن است انگیزه های فرد را نسبت به دیدگاه غلط گذشته بیشتر تثبیت کند.
لذا نگارنده بر این عقیده است که ارائه آگاهی مبتنی بر دلایل قانع کننده، رمز تداوم و پویائی فرهنگ هر جامعه ای است. بنظر می رسد چنانچه نحوه آگاهی دادن به افراد جامعه در خصوص شناساندن ماهیت مخرّب تعامل شبکه های ماهواره ای متکی بر استدلالها و منطق سازمان یافته قدرتمندی باشد، همه آحاد جامعه به سمت یک تصمیم همگانی به منظور طرد برنامه های ماهواره حرکت خواهند کرد …

امیرحسین فروتن- پژوهشگر مطالعات علوم انسانی و مدیرامورفرهنگی دانشگاه پیام نور واحد شفت
پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود