از ارزیابی تاثیرات اجتماعی نترسیم
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا,فردین علیخواه در آرمان نوشت: در سال ۱۹۸۶ بانک جهانی تعهد کرد تا من بعد در همه پروژههایی که تحت حمایت مالی بانک قرار دارند ارزیابی آثار زیستمحیطی انجام شود. دلیل این امر آن بود که برخی از پروژههای تحت حمایت بانک، آثار جبرانناپذیری بر محیطزیست وارد میکردند. به مرور […]
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا,فردین علیخواه در آرمان نوشت:
در سال ۱۹۸۶ بانک جهانی تعهد کرد تا من بعد در همه پروژههایی که تحت حمایت مالی بانک قرار دارند ارزیابی آثار زیستمحیطی انجام شود. دلیل این امر آن بود که برخی از پروژههای تحت حمایت بانک، آثار جبرانناپذیری بر محیطزیست وارد میکردند. به مرور مشکلات دیگری به وجود آمد. برخی از پروژههای بانک، موجب رشد اعتراضات عمومی شد بدین معنی که، اجرای آنها موجب مهاجرت اجباری، بیکاری، افزایش فقر و آسیبهای اجتماعی و نزاعهای دستهجمعی شد. نتیجه مشکلات اخیر، تعهد بانک جهانی به ارزیابی تاثیرات اجتماعی پروژهها بود. بنابراین محیط اجتماعی به موازات محیطزیست، مورد توجه نهادهای بینالمللی قرار گرفت. دلیل چنین تعهدی، نگرانی از کاهش سرمایه اجتماعی سازمانی بود. در واقع اعتراضات عمومی وجهه اجتماعی بانک را خدشهدار ساخت.
هدف ارزیابی تاثیرات اجتماعی(معروف به پیوستهای اجتماعی) پروژهها، اطلاع از آثار اجتماعی یک پروژه پیش از وقوع آن است. در واقع تیم ارزیابی آثار اجتماعی برای مجری یک پروژه پیش بینی میکند که در حینِ ساخت و پس از بهرهبرداری از آن، (احتمالا) کدام آثار اجتماعی رخ خواهد داد. این پیش بینی به مجری کمک میکند تا قبل از وقوع آثار ناگوار، برای آنها تمهیداتی بیندیشد. بنابراین موضوع هم بسیار ساده و هم بسیار پیچیده است. تصور کنید که میخواهید به مسافرت بروید. اینکه قبل از سفر از وضعیت آب و هوای مقصد مطلع شوید اقدامی کاملا طبیعی است. ارزیابی تاثیر اجتماعی، اطلاع از پیامدهای اجتماعی؛ قبل از سفر(اجرای پروژه) است. الزامی شدن ارزیابیهای زیست محیطی برای پروژهها به دلیل آثاری بود که برخی از آنها بر محیط زیست وارد میکرد. الزامی شدن آثار اجتماعی هم به دلیل برخی از آثاری است که پروژههای شهری به محیط اجتماعی وارد میکنند. برای مثال اجرای پیاده راهسازی محور هفده شهریور در شهر تهران موجب رشد تابلوهای « پارک ممنوع» در کوچههای منتهی به این محور شد. دلیل آن پارک خودروهای متعلق به کسبه از طرفی و مهمتر از آن، خودروهای فروشی نمایشگاه داران اتومبیل بود. چون وضعیت کسب و معیشت آنان قبل از آغاز این پروژه به خوبی ارزیابی اجتماعی نشده بود، برخی از نمایشگاه داران خودروهای فروشی را در کوچههای اطراف این محور پارک کرده و مشتریان را به این کوچهها گسیل میدارند. یا در منطقه سیاهکل گیلان کارخانه سیمان تاسیس میشود. جادههای فرعی محلی که معمولا برای تردد خودروهای محلی تعریف شده اند به ناگهان باید پذیرای روزانه بیش از صد وسیله نقلیه موتوری سنگین باشند. یکی از تاثیرات اجتماعی این پروژه تحمیل کار مضاعف به زنان روستایی است.
یافته رساله کارشناسی ارشد یکی از دانشجویانم نشان میدهد که به دلیل تردد این کامیونها، لباسهای شستوشو شده به زودی و قبل از استفاده مجدد آغشته به گرد و غبار شده و مجدد نیاز به شست و شو دارند! ارزیابی آثار اجتماعی نه تنها به نفع یک سازمان یا نهاد و حتی بخش خصوصی است بلکه بیانگر مسئولیت اجتماعی سازمانی است. یک سازمان باید به وارد نکردن صدمه به محیط اجتماعی، بسان محیط زیست متعهد باشد. نمیتوان دغدغه درختان و گیاهان را از یک سازمان انتظار داشت ولی دغدغه سازمان برای انسانها را نادیده گرفت. در راستای مسئولیت اجتماعی سازمانی، باید از نهادهای مختلف، انجام ارزیابی تاثیرات اجتماعی را طلب کرد. ارزیابی آثار اجتماعی به هیچ وجه تحمیل هزینه به پروژهها نیست. کمک به مجریان برای تحقق مسئولیت اجتماعی سازمانی آنهاست.
* جامعه شناس و استاد دانشگاه
دیدگاه