انقلاب اسلامی , امام از نگاه محققان

انقلاب اسلامی ایران به عنوان بزرگترین پدیده قرن بیستم همواره مورد توجه مورخان و محققان قرار گرفته است.بسیاری از محققان به نقش مذهب و روحانیت در پیروزی انقلاب پرداخته اند و انقلاب بوجود آمده در ایران را ناشی از یک حس مذهبی می دانسته اند.همچنین انها به نقش بی بدیل حضرت امام خمینی بنیان گذار جمهوری اسلامی اشاره کرده اند. در این یادداشت سعی می شود به آرا و اندیشه های چند محقق اشاره شود.

* حامد الگار، استاد کرسی مطالعات خاورمیانه و ایران در دانشگاه برکلی کالیفرنیا:

وی در کتاب “انقلاب اسلامی در ایران ” به نقش امام در انقلاب پرداخته است.الگار شیقتگی خاصی به حضرت امام پیدا کرده بود و از او به عنوان شخصیت بزرگی که فسلفه و عرفان نقش مهم و بزرگ در زندگی علمی و سیاسی اش دارد یاد می کند.

وی در بخشی از کتاب می نویسد:” اگر امام خمینی تبدیل به یک رهبر سیاسی نمی‌شد باز احاطه و قدرت ایشان در علوم فلسفه و عرفان و فقه و… بی‌تردید ایشان را در زمرهٔ شخصیت‌های بزرگ و برجستهٔ تاریخ روحانی ایران قرار می‌داد. امام خمینی با ارائه نظرات سیاسی و ورود به این فضا سنت‌های اساسی و ریشه‌ای در حوزه علمیه را شکستند”

از نوع بیان الگار و انتخاب واژگان او می فهمیم که در نظر وی ,حضرت امام یک شخصیت روشنفکر بوده که با طروحیات اصلاح گرایانه اش علیه طاقوت زمانه طغیان کرد.

* محقق دیگر جان اسپوزیتو استاد امور بین‌الملل و مطالعات اسلامی دانشگاه جرج‌تاون است. همگان وی را به عنوان بنیانگذار و سرپرست مرکز شناخت متقابل اسلام و مسیحیت می شناسند.

اسپوزیتو در کتاب “انقلاب ایران: چشم‌اندازی ده ساله” به تحلیل عوامل ریشه ای انقلاب اسلامی ایران پرداخته و در این بین نقش روحانیت شیعه را بسیار بی بدیل ارزیابی کرده است.وی در بخش هایی از این کتاب نوشته:

“اسلام شیعی، همچون چهارچوبی ایدئولوژیک عرضه ‌و از طریق آن، به نهضت مظلوم و محروم مخالفت با هر نوع طاغوت معنا و مشروعیت بخشیده شد، به گونه‌ای که گروه‌های متنوعی توانستند به آن بپیوندند و در آن فعالیت کنند. روحانیونی چون آیت‌الله خمینی، مطهری، طالقانی و بهشتی، در کنار ایدئولوگ‌های غیر روحانی نظیر بازرگان و شریعتی، ایدئولوژی‌های انقلابی و اصلاح‌گرایانه را بسط دادند. ”

نکته قابل ذکر این است که اسپوزیتو نیز همانند الگار به روحیه اصلاح گرایانه شخص حضرت امام و همچنین مبارزان مسلمان اشاره داشته است.

* ریچارد فالک، پروفسور حقوق بین الملل دانشگاه پرینستون در همان روزهای انقلاب در مجله نیشن نوشته بود:

“هسته مرکزی جنبشی که آیت‌الله خمینی به راه انداخته است، عدالت اجتماعی است. هدف غایی این جنبش بیش از هر چیز بر این است که به توزیع عادلانهٔ ثروت بپردازد، نیازهای سادهٔ زندگی را برای همهٔ طبقات اجتماعی تامین کند و در عین حال با همین روش شکاف میان فقیر و غنی را کاهش دهد و جلوی فساد اقتصادی که در حکومت شاه پررنگ بود را بگیرد.”

مباحثی چون عدالت اجتماعی ,توزیع عادلانه ثروت و تکیه بر تولید و توان داخلی همواره مورد تاکید حضرت امام بوده است .امام خمینی مشروعیت ثروت را در ورود آن به تولید می دانست و در وصیت نامه خودشان نیز به این موضوع اشاره کرده بودند.

سینا هوشمند گورابی