آیا مشکلات اقتصادی کشور در سالهای گذشته ناشی از فشارهای خارجی بوده است؟

ارزیابی همه جانبه عملکرد دولت قطعا نیازمند بررسی ابعاد مختلف فعالیت های دولت است، در این میان عملکرد اقتصادی دولت نقش ویژه ای در کارنامه کلی فعالیت های آن دارد؛ چه اینکه اقتصاد مشخصا با اعداد و ارقام و زندگی روزمره مردم سر و کار دارد و عامه مردم حتی اگر نتوانند به درستی در مورد سیاست های کلان دولت در حوزه های فرهنگی و دیپلماسی قضاوت کنند اما به خوبی قادرند بگویند که مثلا وضعیت اقتصادی آنها و خانواده شان در سالهای اخیر به چه سمت و سویی تغییر کرده است.

ایرج ندیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به مهمترین نقاط ضعف و قوت عملکرد دولت در حوزه اقتصادی، معتقد است کارنامه اقتصادی دولت نزیک به متوسط است و دولت در محدوده انتظارات مشکلات قابل توجهی داشته است.

او همچنین اضافه می کند که اگرچه عملکرد اقتصادی دولت در سال ۹۰ تحت تاثیر تحریم‌ها بوده ولی در نزدیک به شش سال و نیم گذشته اثر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور چندان پررنگ نبوده است.

مشروح گفت و گوی تبیان با ایرج ندیمی در گفت و گو با سایت اطلاع رسانی تبیان را در زیر می خوانید:

ارزیابی شما از وضعیت اقتصادی کشور در دولت‌های نهم و دهم چیست؟

دولت موفقیت‌ها و ناکامی‌هایی را در سال‌های گذشته تجربه کرده است. توجه به شرایط اقتصاد جهانی، اقتصاد نفت، درآمدهای قابل اعتنای ناشی از درآمدهای نفت، صادرات غیرنفتی و توسعه گسترده آن از جهت کمی و کیفی، وحدت سیاسی و حمایت ویژه رهبری از دولت که نقش قابل اعتنایی در اقتصاد جامعه از جهت آرامش با رویکردهای سرمایه‌گذاری به خاطر همدلی و همراهی مسئولان نظام از جمله موفقیت‌های دولت به شمار می‌رود.

همچنین دولت برنامه‌هایی داشته از جمله هدفمندی یارانه‌ها که بعد از سال‌ها اجرایی شد یا موضوع سهام عدالت، مسکن مهر و مصوبات و پروژه‌های سفرهای دولت، حتی حذف بخشی از موانع اداری البته با ضعف‌هایی از جمله انحلال سازمان مدیریت که خودش مانعی برای توسعه بود. دولت همچنین رویکرد قابل تاملی نسبت به بعضی کارآفرینان جوان داشت.

دولت البته ضعف‌هایی هم در عملکرد اقتصادی خود داشته است. بخشی از این ضعف‌ها به خاطر عدم تحقق مصوبات زیادی است که اینها به عنوان چاه‌ویلی برای نظام‌های اجرایی بعدی باقی می‌ماند. چرا که هنوز حتی در مورد پروژه‌های منتخب مهر ماندگار هم امیدی نیست که همه آنها نهایی شود.

 تاثیر شرایط بین‌المللی را در اقتصاد کشور در دولت‌های نهم و دهم به چه میزان ارزیابی می‌کنید؟

شرایط بین‌الملل هم آثاری در اقتصاد ایران گذاشته که تحریم، نوسانات دلار و حتی مالیات ناشی از فعالیت‌ها از جمله این آثار است.

اما بخشی از مشکلات هم به رویکردی ناموفق دولت در رابطه با اهداف تعریف شده در نظام بودجه‌ای و مانند آن برمی‌گردد. میزان نقدینگی حدود ۶۰۰ درصد از ابتدای دولت تا حالا افزایش یافته و به ۴۲۵ هزار میلیارد تومان رسیده یا بدهی‌هایی که بانک‌ها دارند و حدود ۸۵ هزار میلیارد تومان معوقه‌ای که بانک‌ها دارند، یا افزایش قیمت دارد که بر اقتصاد ایران اثرگذار است. البته شاید بخشی از این موضوع به خاطر واقعی شدن قیمت دلار بو چون ما سال‌ها را به زور بودجه دولت پایین نگه داشته بودیم.

به نظر شما از بین نقاط ضعف یا قوت عملکرد اقتصادی دولت کدامیکدر سالهای اخیر نمود یشتری داشته است؟

ضعف و قوت را با سه پارامتر وظایف، اختیارات و امکانات می‌توان سنجید. نسبت انتظارات به عملکرد ـ چه آن بخشی که دولت خودش در افزایش انتظارات نقش داشت و چه شرایط داخلی کشور ـ نسبت قابل اعتنایی نیست و نمی‌توان گفت به اندازه‌ای که توقع ایجاد شد، انتظارات برآورده شد. از نظر زیرساخت هم یکی دو گام بزرگی مثل مسکن و هدفمندی برداشته شد ولی گام‌های ضعیفی هم بود که بخشی از اتفاقات هم در عرصه تولید و سرمایه‌گذاری مثل صنایع بزرگ و مادر و گستره آن در کشور و یا دفاع از عدالت قابل اعتناست. بنابراین از جهت وظایف، اختیارات و امکانات کارنامه دولت نزیک به متوسط است زیرا ما باید این عملکرد را با محدوده انتظارات تحلیل کنیم و در محدوده انتظارات باید گفت دولت مشکلات قابل توجهی داشته است.

 چقدر از ضعف‌ها در عملکرد اقتصادی دولت به نظر شما جنبه خارجی دارد و ناشی از تهدیدها و تحریم‌ها و فشارهای خارجی است؟

هم این سال‌ها ما گرفتار تحریم نبوده‌ایم. بنابراین نمی‌شود گفت همه ریشه‌های ضعف به تحریم برمی‌گردد اگرچه دو سال اخیر را به شدت می‌توان تحت تاثیر تحریم دانست. در حدود ۶ سال اول دولت واقعا حوزه تحریم ما یک حوزه عادی و قابل کنترل بود ولی دو سال اخیر بخصوص سال جاری سال قابل توجهی از نظر درصد وقوع تحریم‌ها بوده است و مثلا عدم تحقق بیش از ۵۰ درصد از درآمدهای نفتی بیشتر ناشی از تحریم است یا بخشی از گرانی کالاهای وارداتی ناشی از تحریم است. بنابراین به نظر ما عملکرد اقتصادی دولت در سال ۹۰ تحت تاثیر تحریم‌ها بوده ولی نزدیک به شش سال و نیم گذشته تحریم‌ها چندان پررنگ نبوده است.

آیا می‌شود گفت اگر مدیریت قوی‌تر اقتصادی وجود داشت همین میزان مشکلات هم به وجود نمی‌آمد؟

مسایل فرامرزی وابسته به یک شخص یا قوه نیست. همه نظام در تصمیم جهانی موثر بودند. ما نمی‌توانیم ضعف‌های ناشی از این امر را به قوه مجریه منتسب کنیم زیرا اینطور نیست که قوه مجریه همه مسایل مربوط به روابط جهانی، رابطه با آمریکا و موضوع هسته‌یی را به تنهایی در دست داشته باشد. اتفاقا دولت مولود انتقاد وضعیتی بود که آنها شرایط  قبلی را تایید نمی‌کردند و آنها شرایط قبلی را مثلا در دولت آقای خاتمی نسبت به آمریکا و مساله هسته‌یی را تایید نمی‌کردند و این دولت بیش از آنکه راننده باشد سرنشین بود.